De 14-jarige Anton was nooit langer dan drie weken van huis geweest. Dat hield hem echt er niet tegen om voor school langs de Engelse kustlijn te gaan trekken, met een budget van amper €150. Weinig leeftijdsgenoten doen het hem na, maar voor de Duitse school ESBC is het kweken van sterke persoonlijkheden net een van hun stokpaardjes.

De directrice van de school, Margret Rasfeld, vindt het achterhaald om studenten 45 minuten te laten luisteren naar een leerkracht en ze te straffen als ze samen een opdracht maken. “Niets motiveert een student meer dan wanneer hij de betekenis van een vak op eigen houtje kan ontdekken.” Studenten op haar school worden dan ook aangemoedigd om hun verworven vaardigheden op een andere manier te bewijzen dan met een standaard examen. In plaats van het examen wiskunde kan een student bijvoorbeeld een eigen computerspel programmeren.

“We moeten jonge mensen leren uitkijken naar verandering”

“Kijk naar drie- of vierjarigen, die zitten vol zelfvertrouwen,” zegt Rasfeld. “Vaak kunnen kinderen niet wachten om met school te starten, maar op een of andere manier slagen scholen erin om dat zelfvertrouwen te “ont-leren”. De missie van een progressieve school moet zijn om jonge mensen te leren omgaan met verandering, of beter nog, hen te leren uitkijken naar verandering.”

Het Duitse onderwijsstelsel waarbij elk van de 16 deelstaten zijn eigen onderwijssysteem mag bepalen biedt traditioneel een goede voedingsbodem voor modellen van vrij leren. Toch is de vrijheid in het systeem van Rasfeld niet zo absoluut als in Montessori- of Steinerscholen. Studenten die niet doorwerken tijdens de lessen moeten op zaterdagochtend naar school komen voor “silentium” om de gemiste leerstof in te halen.

”In het onderwijs kan je alleen maar veranderen vanuit de basis”

Dat de aanpak loont blijkt jaar na jaar opnieuw wanneer Rasfelds school onder de hoogst scorende scholen van Duitsland valt. Schoolverlaters van ESBC scoorden vorig jaar maar liefst gemiddeld 80% en dat terwijl 40% van de leerlingeneerder nog het advies had gekregen te stoppen met school.

Dankzij het grote succes van het systeem weerklinkt de roep om het te nationaliseren. Ondertussen willen al 40 scholen Rasfelds methode geheel of gedeeltelijk overnemen. De kritiek dat de methode vooral kinderen van bemiddelde, progressieve gezinnen zou aantrekken raakt Rasfeld niet. Ze staat erop dat de school studenten van verschillende achtergronden aanneemt. Hoewel elke dag begint met een gebed is maar een derde van de studenten gedoopt. Een ander derde heeft een migratie-achtergrond en nog eens 7% komt uit een huishouden waar geen Duits gesproken wordt.

De 65-jarige Rasfeld heeft nog grote plannen. Ze stichtte een vierkoppig “educatie-innovatielab” dat lesmateriaal ontwikkeld voor scholen die de principes van ESBC willen volgen. “In het onderwijs kan je alleen maar iets veranderen vanuit de basis. Als er orders van bovenaf komen zullen scholen gaan tegenwerken. Ministeries zijn als grote olietankers, het duurt lang voor ze een andere richting uit kunnen gaan. Wat we nodig hebben zijn vele kleine bootjes die tonen dat je de dingen anders kan aanpakken.”