Ben Verwaayen is "het belangrijkste exportproduct van de Nederlandse managementschool". Zo presenteerde het praatprogramma Pauw & Witteman in 2009 de Alcatel Lucent-ceo. Verwaayen heeft in Nederland en ook daarbuiten een grote naam. "Een van Nederlands meest succesvolle bestuurders in het buitenland", schreef NRC Handelsblad afgelopen september toen de krant de Alcatel-topman interviewde. Verwaayen is al jaren een prominent VVD'er. In 2006 en 2010 leverde hij een belangrijke bijdrage aan het verkiezingsprogramma van de liberalen. De top van de VVD is iedere zomer te gast in zijn huis in Zuid Frankrijk om daar de koers van de partij te bespreken. In het interview met NRC werd hij uitgebreid bevraagd over zijn rol van politiek adviseur van premier Mark Rutte. Zijn band met Rutte omschreef Verwaayen zelf als "een vader die iets tegen zijn zoon zegt".

Urgent probleem
Eerder dit jaar toonde de buitenlandse media nog sympathie voor de "vader" van Rutte. "Alcatel Lucent een van de verbazingwekkendste turnarounds in de technologie", schreef Bloomberg en echo-den wij op FTM. Zijn commissarissen behaagde het dan ook om hem een bonus van 1,18 miljoen euro te geven, hoewel Verwaayen in 2010 nog tegenover deze website beweerde dat de bonussen binnen het bedrijf op nul waren gezet.
Sinds enige tijd heeft de bewierookte bestuurder een urgent probleem. Alcatel Lucent blijft slecht presteren. De cijfers over het derde kwartaal werden begin november bepaald niet juichend ontvangen. Alcatel-Lucent: "Q3 sales short of expectations, once again", schreef de analist van DZ Bank AG honend. "As in the previous quarter Alcatel Lucent failed to meet expectations for sales growth in the third quarter". Het geduld van de analisten is op en niet alleen dat van de analisten. "Shareholder pressure on the Franco-American company’s board to replace Mr. Verwaayen is running high", zo meldde het blog van The Wall Street Journal twee weken later.

Die druk komt niet bij verrassing. De aandeelhouders van Frans-Amerikaanse producent van telecominfrastructuur zagen sinds de aanstelling van Verwaayen 70 procent van de beurswaarde verdampen terwijl de MSCI World Technology Hardware & Equipment Index met 3,4 procent steeg. Het economische tij zit Verwaayen dan ook niet mee.

Echter, wie kritisch naar zijn eerdere bestuurlijke prestaties kijkt, kan niet anders dan tot de conclusie komen dat het rendement van "het belangrijkste exportproduct van de Nederlandse managementschool" niet al te hoog is. De laatste twaalf jaar heeft hij als topman van achtereenvolgens Lucent (als co-ceo), British Telecom en Alcatel voornamelijk aandeelhouderswaarde vernietigd. Om precies te zijn: 83 procent (Bron: Bloomberg). Ter vergelijking: in dezelfde periode daalde de MSCI World Index met (slechts) 4,4 procent. Tegenover de minus 36,44 procent van de MSCI World Harware & Equipment Index (Lucent en Alcatel Lucent vallen daaronder) is de schade minder groot. Ondanks de negatieve rendementen die hij als topman zijn aandeelhouders bezorgde, wist Verwaayen in twaalf jaar tijd minimaal 21,9 miljoen euro aan salaris en bonussen binnen te halen (Bron: Bloomberg). Exclusief de pensioenbijdragen en onkostenvergoedingen die zonder enige twijfel ook in de miljoenen lopen. Als Nederlands exportproduct verstaat Verwaayen in elk geval de kunst een goede prijs te bedingen.

MSCI World Index periode oktober 1999 - november 2011 (klik om te vergroten)

MSCI World Technology Hardware & Equipment Index (klik om te vergroten)

Grootverdiener
Bij Lucent verdiende Verwaayen als loonslaaf in totaal 7,1 miljoen euro. Hij verdiende in het jaar voor zijn promotie - in 1998 - het meest: 3,2 euro. Daarna vaarde hij iets minder. In zijn periode als co-ceo (vanaf oktober 1999) daalde de prijs van het aandeel Lucent met 34,5 procent. In het Venenigd Koninkrijk had hij niettemin grote indruk gemaakt en in 2002 werd hij met een riant bonuspakket naar Britsh Telecom gelokt.

Met name in zijn tijd als ceo van de Britse telecomgigant gold Verwaayen als een grootverdiener. In zijn eerste jaar bij BT mocht hij 2,17 miljoen pond mee naar huis nemen. Daar zaten ook bijdrage in zijn verhuiskosten van 200 duizend pond bij en een woontoelage van 250 duizend pond (extra's die in de berekening van FTM voor het gemak niet mee zijn genomen).

Graaien door Verwaayen?

Niet alleen Nederlanders zeiken graag over beloningen, de Britten kunnen er ook wat van. Zo werd de honorering van Verwaayen werd door vakbonden als "ludicrous" omschreven. Een "fat cat pay".
Ondanks de kritiek werden zijn bonussen tussentijds verdubbeld. Verwaayen had het volgens zijn aandeelhouders verdiend, hij zorgde er onder andere voor dat breedband internet op grote schaal in de Britse huizen beschikbaar kwam. Dat vervulde ons Koninklijk Huis mogelijk met enige trots. In 2006 kreeg Bernardus Johannes Maria Verwaayen van zijn partijgenoot Henk Kamp de versierselen van Officier in de Orde van Oranje Nassau opgespeld. Zelfs in Buckingham Palace kreeg de in Driebergen geboren VVD'er de handen op elkaar. In 2007 werd Verwaayen tot Honorary Knight of the British Empire geridderd, een eer die tot dan toe slechts enkele andere buitenlanders (waaronder Bill Gates) was toegevallen.

Ben krijgt the blame
Sir Ben kreeg echter ook met de gure Britse tegenwind te maken. Een maand na zijn vertrek bij British Telecom volgde onmiddellijk een winstwaarschuwing. Verwaayen's kroonjuweel Global Services bleek een bleeder van jewelste. De koers van het aandeel BT was al eerder met tientallen procenten omlaag gedonderd. Enkele maanden later moest de Britse telecomreus een afschrijving melden van 1,6 miljard pond en was het bedrijf genoodzaakt om voor het eerst in zeven jaar minder dividend aan zijn aandeelhouders uit te keren. Het resultaat van slecht management onder Verwaayen, zo duidde The Telegraph in 2009.

"All the blame for this should be laid at the door of Ben Verwaayen, together with the previous division head," zei een analist in dezelfde krant. In The Financial Times werd gesuggereerd dat BT onder Verwaayen tot een "sand castle" was verworden. Britten zijn zeer politiek ingesteld en afrekenen met een voorganger is in het VK net zo gebruikelijk als het eten van vette fish and chips, maar de cijfers logen er intussen niet om. Het zevenjarig verblijf van Ben Verwaayen bij BT leverde de aandeelhouders uiteindelijk een negatief rendement van 13,4 procent op. In dezelfde periode steeg de Britse FTSE 100 index overigens met 23,5 procent. Hij presteerde dus bijna 40 procent onder de maat. Met de min van Lucent (van 34,5 procent) en die van Alcatel (minus 70 procent) komt de stand  daarmee in totaal op min 83 procent. Wie zijn hem in 1999 100 duizend euro mee had gegeven, heeft daar nu nog 17 duizend van over. Verwaayen kwallificeert zich daarmee niet echt als een excellent exportproduct van Hollandse bodem.

De man die sinds 1997 in buitenlandse dienst is, mag zich desondanks een echte kosmopoliet noemen. Zo laat hij zich graag ook gelden. "Ik zou de grenzen opengooien voor al het talent in de wereld. Dat moet naar Nederland komen," zei hij in september tegen NRC Handelsblad. Het is te hopen dat de talenten die ervoor kiezen om naar Nederland te komen, hogere rendementen halen dan Verwaayen in het buitenland wist te scoren.